Strandjongen

Ik heb op het strand van Zuid-Cambodja, in Sihanoukville, met een langharige Amerikaan gespeeld en gestoeid met Cambodjaanse straatjongetjes, door hun ouders bij het ochtendgloren op pad gestuurd naar het toeristenstrand om armbandjes te verkopen tot de zon weer ondergaat. Zij spreken voldoende Engels om hun werk te doen en zijn allen voor hun twaalfde zo hard en zelfstandig als een gemiddelde achtienjarige in Rotterdam. De Amerikaan armworstelde met een jongetje van negen, die hem in accentloos Engels vertelde dat hij expres verloren had. Hij glimlachte naar mij; "Goed dat zij Engels leren, vind je niet?" en ik knikte, maar van onder in mijn buik drong een gevoel op dat ik toen niet plaatsen kon. Vandaar dit stukje, bedoeld om dit gevoel te duiden;

Het was een weerbarstig gevoel, enigzins opstandig, rebels, maar tegelijk een gevoel van oneerlijkheid, voorzover dat bestaat, gevolgd door medelijden. Medelijden voor de jongen welteverstaan. Dat gevoel dat in mij opborrelde is eenzelfde gevoel wat op de middelbare school opkwam als ik niet mocht plassen van de leraar, of, als beter voorbeeld, het gevoel dat in veel Nederlanders opkomt als een reiziger, vlak nadat hij heeft gevraagd waar je vandaan komt, Duits begint te spreken, met een brede glimlach hopend op een enthousiaste reactie. Dat is Duits, mafkees, ik spreek Nederlands, denk ik dan. ‘Ik spreek jou toch ook niet aan in het Frans als ik hoor dat je in Moskou woont.’ Ik heb dergelijk respons niet altijd voor me gehouden en ‘Waarom is het goed dat zo'n jongetje Engels leert, hij woont verdomme toch in Cambodja?’ is eenzelfde soort reactie.
Zie daar dat bijna puberale rebelse...
Hoe komt het toch dat voor een dergelijke jongen goed is dat hij een taal leert die duizenden kilometers verderop word gesproken, bovendien door een heel ander soort mensen qua uiterlijk, innerlijk en vooral qua cultuur? ‘Leer jij maar lekker Cambodjaans nu je hier bent’, zou ik hem graag horen zeggen. Feit blijft, echter, dat een jongen als dit met Engels als tweede taal een veel betere kans maakt om later een minder hard leven te leiden. Een leven in ieder geval minder uitzichtloos dan weggeconcurreerd en in elkaar geslagen worden door de grotere jongens in de buurt en alle dagen spulletjes verkopen voor een dollar. Vandaar de oneerlijkheid, want wat kan hij daar aan doen?
Die totaal andere mensen vliegen uit verre landen naar zijn land toe om te komen kijken, foto’s te maken en te zonnen (en te zuipen) Vanaf een aantal jaar geleden tot nu is zijn hele geboorteplaats veranderd in Aziatische kermis die de toeristen binnenlokt met westerse attracties als biefstuk, pooltafels en lachgasbalonnen. Opeens moet zo een jongen een taal leren waar zijn ouders nog nooit van hebben gehoord om een goede kans te maken op een welvarend, of in ieder geval makkelijk, leven, terwijl het daarvoor draaide om hoe goed je in staat was te vissen, of in wat minder primitieve plaatsen als dit, om hoe slim je was met het opzetten van je groentewinkeltje langs de weg. Of hoe je zelfverbouwde of in de jungle verkochte groenten verkocht op de markt. Die feitelijkheden roept dat oneerlijke gevoel op en de ontwikkeling die zij beschrijven het medelijden met de jongen.
Hoe is het toch gekomen dat jochies van negen alleen, of bijna alleen, kans maken op een goed leven als zij de taal leren die mensen aan de andere kant van de wereld gebruiken om hun groenten te verkopen? En hoe kan het dat een jonge gast, die van die andere kant van de wereld hierheen is gevlogen, het dan goed (als in juist, terecht en nog veel meer positiefs) vind dat een kind zijn taal leert, terwijl ze nooit in Amerika zullen komen?
Oneerlijk.
De Australier die denkt dat het gerechtvaardigd is om met ontbloot bovenlijf in een Thais restaurant de hele dag bier te drinken. En dan uit zijn stekker te gaan als iemand hem vriendelijk vraagt een shirt aan te trekken, want hij brengt ten slotte veel geld binnen en, in zijn woorden, ‘zonder ons zouden jullie nog steeds arm zijn’ , daarmee bedoelend dat hij zijn shirt uit mag houden als hij wil, ze moeten blij zijn dat hij zijn munten laat rollen.
Oneerlijk.
En Ik kan als ik wil naar elk strand ter wereld, terwijl de strandjongen hier opgesloten zit.
Oneerlijk.